هرباریوم
هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان
پوشش گیاهی استان گیلان
استان گیلان به لطف برخورداری از شرایط اقلیمی متنوع و توپوگرافی ویژه، از غنای گونهای بالایی برخوردار است. بهطوریکه از نظر جغرافیای گیاهی دارای سه نوع ناحیه رویشی اروپا - سیبری در سواحل و شیبهای کوهستانی روبهدریا، عناصر رویشی مدیترانهای در دره سفیدرود و اطراف آن و رویشهای ایران-تورانی در مناطق جنوبیتر است.
اهداف تشکیل هرباریوم
1-تهیه نمونههای هرباریوم به عنوان اسنادی از حضور و پراکنش گونههای گیاهی در مناطق مختلف رویشی استان
2- ارائه مجموعهای مرجع و استاندارد برای تعیین صحت و سقم شناسایی گیاهان تازه جمعآوریشده
3- بهکارگیری و آموزش کارآموزان و کارورزان مختلف دانشگاهها و مؤسسات آموزشی
4- همکاری و مشاوره پایاننامههای دانشجویی در زمینههای مختلف گیاهشناسی
موقعیت و امکانات هرباریوم مرکز
هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان به مساحت 55 مترمربع واقع در محل ستاد مرکز و شامل اتاق هرباریوم به مساحت 43 مترمربع و اتاقهای کارشناس، پرس و انبار است.
تجهیزات آزمایشگاه شامل 10 کمد هرباریوم فلزی و 12 کمد MDF 4 خانه، 24 قفسهای جهت نگهداری نمونههای هرباریوم، یک دستگاه فریزر جهت ضدعفونی نمودن نمونهها، یک دستگاه کولر تایمر دار جهت کنترل رطوبت فضای هرباریوم، یک دستگاه استرئومیکروسکوپ اولیمپوس جهت شناسایی نمونههای گیاهی-منابع فلور ایران-فلور رنگی ایران-فلور ایرانیکا است.
فعالیتهای صورت گرفته در هرباریوم مرکز گیلان
هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان از سال 1381 در قالب اجرای طرح ملی جمعآوری و شناسایی فلور استان گیلان و تشکیل هرباریوم استانی زیر نظر هرباریوم ملی ایران (TARI) شروع به فعالیت نموده است و هماکنون با اجرای فازهای اول تا سوم طرح مذکور، در مجموع 5700 نمونه هرباریوم از مناطق مختلف رویشی استان تهیهشده است. نمونههای هرباریومی مذکور حاوی اطلاعات جامع شامل نام علمی گونه، نام خانواده، آدرس محل جمعآوری، ارتفاع از سطح دریا، طول و عرض جغرافیایی نقطه جمعآوری، نام جمعآوریکننده (ها) و نام شناسایی کننده میباشند. این نمونهها با نظم الفبایی به ترتیب برحسب تیره، جنس و گونه درون قفسههای هرباریوم نگهداری میشوند. از بین نمونه های هرباریومی موجود، تعداد 1306 گونه گیاه گلدار از 630 جنس و 134 تیره گیاهی با استفاده از منابع فلور مورد شناسایی قرار گرفت. بر این اساس، بزرگترین تیرههای گیاهی استان به ترتیب شامل Compositae با 151 گونه، Leguminosae با 97 گونه،Gramineae با 93 گونه، Labiatae با 87 گونه و Cruciferae با 66 گونه،Rosaceae با 66 گونه است. جنسهای بزرگ به ترتیب شامل Astragalus با 31 گونه، Carex با 23 گونه، Veronica با 17 گونه و Alchemilla با 15 گونه هستند.
همچنین از بین نمونههای شناساییشده هرباریوم مرکز دو گونه جدید Oxytropis guilanica Maassoumi & Moradi و Astragalus kelishomensis Maassoumi & Mozaffarian & Moradi و یک گزارش جدید از کشور از گونه Androsace elongata L. معرفی گردیده است.
سایر فعالیتهای هرباریوم
تهیه نمونه های هرباریومی گلسنگ و خزه استان گیلان
گلسنگها به همراه خزهها گیاهان پیشگام (Pioneer ) هستند که در یک عرصه عاری از رویش ظاهرشده و با تشکیل خاک و بهبود شرایط محیطی مقدمه ورود سایر گیاهان و موجودات زنده محسوب میشوند. از گلسنگها بهعنوان شناساگرهای زیستی (Bioindicators ) در برآورد میزان آلودگی محیطهای طبیعی و شهری استفاده میشود. تاکنون هزاران ماده باارزش از گلسنگها استخراج گردیده است که در صنایع مختلف غذایی، رنگسازی، دارویی، آرایشی-بهداشتی و غیره کاربرد وسیعی دارند. بریوفیت ها یکی از اجزای مهم تشکیلدهنده اکوسیستم جنگل محسوب میشوند و در ارزیابی میزان آلودگیهای زیست-محیطی و مطالعات کنترل بیولوژیکی کاربرد داند.
به علت اینکه بسیاری از مناطق کشور از نقطهنظر شناسایی گلسنگها و بریوفیتها ناشناخته باقیمانده است و از طرفی استان گیلان به دلیل دارا بودن تنوع بالای توپوگرافی و اقلیمی، از تنوع بالای فلور گلسنگ و خزه در کنار فلور گیاهان آوندی برخوردار است، پروژه جمعآوری و شناسایی گیاهان بی گل (تالوفیت و بریوفیت) بهمنظور تشکیل هرباریوم تخصصی در استان گیلان در سالهای 1393-1389 در مرکز استان گیلان و چند استان دیگر در قالب طرح ملی بخش گیاهشناسی موسسه اجرا گردید. 446 نمونه هرباریوم بریوفیت و 437 نمونه هرباریوم گلسنگ مربوط به مناطق مختلف استان تهیه گردید. 34 آرایه بریوفیت در حد گونه و جنس شناسایی گردید که شامل یکشبه خزه شاخدار، 9 جگرواش و 24 خزه است. از بین نمونههای شناساییشده خزه،9 گونه به فهرست گونهای بریوفیت استان گیلان اضافه شد. همچنین 48 آرایه گلسنگ در حد گونه و جنس شد و دو جنس Peltigera و Cladonia به ترتیب با دارا بودن 7 و 6 گونه دارای بیشترین گونه شناساییشده در بین جنسهای گلسنگی استان بودند.